Łukasz A. Plesnar

Ziemia niczyja, ziemia obiecana

Obraz granicy w literaturze amerykańskiej

NOWOŚĆ

Historia Stanów Zjednoczonych do końca XIX wieku to w dużej mierze dzieje przesuwania się granicy cywilizacji euroamerykańskiej ze wschodu (znad wybrzeży Atlantyku) na zachód (ku brzegom Pacyfiku). Proces ten miał nie tylko charakter historyczny i geograficzny, lecz również kulturowy, osiągając wkrótce status narodowego mitu. Jako taki objawiał się on w różnorodnych artefaktach, przede wszystkim piśmienniczych, reprezentujących zarówno literaturę wysoką, jak i popularną, beletrystykę (fiction) i tzw. literaturę faktu (non-fiction).

Ziemia niczyja, ziemia obiecana jest pierwszą polskojęzyczną pracą prezentującą kompleksowo mit granicy (w różnej zresztą formie, od pełnej akceptacji czy wręcz kreacji do jego całkowitej dekonstrukcji) obecny w literaturze amerykańskiej. Horyzont czasowy książki jest bardzo szeroki. Pierwsze omawiane w niej dzieła (zapiski kapitana Johna Smitha i niektóre z tzw. Indian captivity narratives) pochodzą z XVII wieku, a więc formalnie należą jeszcze do literatury brytyjskiej, ostatnie natomiast powstały pod koniec ubiegłego stulecia.

Książka zachowuje układ chronologiczny, co umożliwia czytelnikowi śledzenie i poznawanie kolejnych etapów przesuwania się granicy cywilizacji euroamerykańskiej na zachód. Każdy rozdział rozpoczyna się od nakreślenia tła historycznego, czasem biografii głównych bohaterów, a następnie przedstawia dzieła, które o nich opowiadają. Dopiero potem autor przechodzi do obszernej analizy kilku wybranych utworów. Jako kryterium wyboru przyjmuje wagę poszczególnych pozycji mierzoną ich wpływem na amerykańską opinię publiczną i świadomość zbiorową Amerykanów. Pozwala to zachować swego rodzaju obiektywizm i zminimalizować ewentualne kontrowersje dotyczące selekcji omawianych tekstów.

Oprócz walorów literaturoznawczych i kulturoznawczych książka Łukasza Plesnara ma także inną niebagatelną wartość: dzięki umiejętnie podanym informacjom faktograficznym stanowi znakomite wprowadzenie do historii Stanów Zjednoczonych (z uwzględnieniem okresu poprzedzającego powstanie tego kraju).

www.wuj.pl