Z przeprowadzonych przez autora badań wynika, że odrębne struktury pruskiej policji politycznej przeznaczone do nadzoru, kontroli i inwigilacji aktywności społecznych i politycznych społeczeństwa polskiego w zaborze pruskim miały swój początek w Poznaniu, w okresie powstania listopadowego.

Publikacja została podzielona na pięć rozdziałów chronologicznych, odpowiadających zamkniętym okresom historycznym państwa pruskiego w kategoriach ustrojowych i politycznych. Rozdział I jest wprowadzeniem historycznym do omawianej problematyki. Autor przedstawił w nim rozwój centralnych instytucji policji politycznej w państwie pruskim do 1870 r. i na jego tle funkcje policji politycznej przypisane do dyrekcji policji w Poznaniu, a skierowane wyłącznie na kontrolę społeczeństwa polskiego. Historyczne tło pozwala dostrzec zmiany w działaniach poznańskiej policji po zjednoczeniu Niemiec i pojawieniu się masowych aktywności politycznych i społecznych Polaków we wschodnich prowincjach Prus. W rozdziale II przedstawiono początki tworzenia wyodrębnionych struktur policji politycznej, skierowanych do nadzoru, kontroli i inwigilacji społeczeństwa polskiego w okresie tzw. Rzeszy bismarckowskiej (1871-1890). Rozdział III opisuje struktury i działania policji politycznej wobec polskiej mniejszości narodowej w tzw. Rzeszy Wilhelmińskiej (1890-1914). Treść rozdziału IV jest uwarunkowana szczególną sytuacją prawną i polityczną w okresie I wojny światowej. Rozdział V obejmuje okres od rodzenia się w Prusach ustroju republikańskiego w trakcie rewolucji listopadowej 1918 r. aż po upadek republiki w styczniu 1933 r.

„Najważniejszym osiągnięciem autora jest udowodnienie, że policyjne monitorowanie polskiej prasy i aktywności doprowadziło ostatecznie do stworzenia swoistego policyjnego monopolu na informacje o Polakach, z których następnie korzystały wszystkie agendy władzy, począwszy od rejencji, a na poziomie ministerialnym i rządowym skończywszy. W pierwszych latach XX wieku wiedza pruskich kręgów rządowych o polskich obywatelach zależała więc od informacji dostarczanych przez kilkunastu policyjnych urzędników, których główną – by nie powiedzieć – jedyną kompetencją była biegła znajomość języka polskiego. To otwiera nowy obszar badań na temat podstaw podejmowanych decyzji politycznych, wyobrażeń niemieckich elit na temat spraw polskich i Polaków, co za tym idzie – kształtu polityki polskiej pruskich elit i stosunków polsko-niemieckich.”

(Z recenzji dr hab. Przemysława Matusika, prof. UAM)

 

 

 

tnkul.pl