John Howard Griffin 

Czarny jak ja

Przekład: Małgorzata Glasenapp

Premiera: 20 lipca 2016

Seria: terra incognita

Jedna z najsławniejszych książek o uprzedzeniach rasowych i ksenofobii, której autor poczuł rasizm na własnej skórze. Dosłownie.

Rok 1959. Stany Zjednoczone – strażnik światowego pokoju i bezpieczeństwa, państwo chlubiące się tradycjami demokratycznymi i ochroną praw człowieka. Jednak w połowie XX wieku na amerykańskim Południu nadal obowiązywały rasistowskie przepisy, a czarnoskórych uważano za obywateli drugiej kategorii.

Narastające napięcie związane z brakiem równouprawnienia Afroamerykanów popchnęło Johna Howarda Griffina do nietypowego eksperymentu. Dziennikarz wymyślił sposób na przyciemnienie swojej skóry, by sprawdzić, jak na co dzień wygląda dyskryminacja rasowa. Podróżując po stanach Południa, osobiście doświadczył, z czym muszą mierzyć się na co dzień Afroamerykanie. Skwapliwie notował swoje wrażenia: absurdy codzienności, wypadki zastraszania i przemocy, fizycznej i psychicznej. Jego książka to poruszające świadectwo bezsilności wobec uprzedzeń i tęsknoty za równością społeczną.

Czarny jak ja w Stanach Zjednoczonych wszedł do kanonu lektur. Książkę przetłumaczono na szesnaście języków, a na całym świecie sprzedano ponad dwanaście milionów egzemplarzy.

Czarny jak ja to książka, którą Griffin próbował przekonać Amerykę, żeby otworzyła oczy.

„The Guardian”

Griffin wykazał, że to, co mówili czarnoskórzy, było prawdą. Potrzeba było kogoś z zewnątrz, by to stwierdzić. A przez opis tego, co przeszedł, jego relacja zyskała niespotykaną szczerość.

Gerald Early, Washington University

Dzięki prostemu zabiegowi dermatologicznemu Griffin przekonał się, że mit starego, dobrego, sielskiego Południa to pozłota, pod którą biali ludzie bezkarnie dają upust najokrutniejszym instynktom. Autor wyłapuje kuriozalne sytuacje, odtwarza niewiarygodne dialogi, a jego lekkie i dowcipne pióro przejmująco kontrastuje z tępą brutalnością opisywanego świata. Choć od eksperymentu Griffina minęło pół wieku, w stanach takich jak Missisipi, Luizjana czy Alabama nadal żyją zatwardziali rasiści, którzy myślą to samo co bohaterowie tego reportażu. Różnica polega na tym, że dziś nie mają odwagi, by jawnie to okazywać. To „dziś” trwa jednak bardzo krótko. Czy kilkadziesiąt lat gorliwej poprawności politycznej jest w stanie wymazać trzystuletnią tradycję pogardy, która stała się silniejsza niż religia?

Katarzyna Surmiak-Domańska

O autorze:

John Howard Griffin (1920-1980) – urodzony w Dallas w Teksasie amerykański dziennikarz, żołnierz, meloman, przyjaciel Thomasa Mertona, po utracie wzroku zajął się pisaniem (Scattered Shadows: A Memoir of Blindness and Vision, 1962). Wielokrotnie wznawiana i tłumaczona na wiele języków książka Black Like Me (Czarny jak ja) to owoc eksperymentu, jaki Griffin zrealizował w końcu lat 50-tych, na kilka tygodni zmieniając kolor skóry, środowisko i sposób życia, aby zbadać warunki życia czarnoskórych obywateli Stanów Zjednoczonych. Dziś jego książka uznawana jest za klasykę reportażu i chętnie czytana jest przez kolejne pokolenia.