Anita Halina Janowska …mój diabeł stróż. Listy Andrzeja Czajkowskiego i Haliny Janowskiej.  Premiera 6 lipca 2011, seria Fortuna i Fatum. 

 

Wydanie rozszerzone o niepublikowane dotąd listy i opowiadania oraz pełne nieznanych dotąd zdjęć.Jedna z ciekawszych książek epistolarnych w historii polskiej literatury. Obejmuje ona ponad ćwierć wieku trwającą korespondencję znanego pianisty i kompozytora Andrzeja Czajkowskego i Anity Haliny Janowskiej.

 

 

 

On –
najmłodszy laureat V Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego w
roku 1955, a w roku 1956 zdobywca III nagrody w Konkursie im.
Królowej Elżbiety Belgijskiej – jednym z najtrudniejszych
konkursów pianistycznych na świecie. Artur Rubinstein mówi wówczas
o Czajkowskim: „Jest jednym z najwybitniejszych pianistów
swojej generacji, a nawet kimś więcej – to cudowny muzyk”.

W
Brukseli Andrzej otrzymuje stypendium Rządu Belgijskiego. Nie wraca
już do Polski, ale zawsze podkreśla, że jest polskim pianistą i
kompozytorem. Koncertuje na wielu estradach świata i to z
najsłynniejszymi orkiestrami i najwybitniejszymi dyrygentami.
Równolegle do kariery pianistycznej Czajkowski oddaje się swojej
największej pasji – kompozycji.

Anita
Halina Janowska, wówczas Halina Wahlmann, była koleżanką Andrzeja
w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Poznali się
i zaprzyjaźnili na początku lat 50. Po Konkursie Chopinowskim
zamieszkali razem. Mimo homoseksualnych skłonności Andrzeja,
planowali małżeństwo. Ona marzyła o dziecku z nim, a on po
wyjeździe z Polski pisał: „Kupimy w Paryżu mieszkanie. Chcę
mieć dużo dzieci, żeby mieć dla kogo grać i dla kogo żyć”.
Halina nie ma odwagi na emigrację. Nie wierzy w powodzenie tego
związku. Decyduje się na małżeństwo z innym mężczyzną w
Polsce. Przychodzi na świat Basia, ukochana córka. Sprawa Andrzeja,
niespełnionej miłości, wydaje się być zamknięta, ale
korespondencja między nimi trwa nadal.

 

Nocami
nie mogę spać, więc czytam. Dwie noce zarwałem lekturą listów
Andrzeja Czajkowskiego i Haliny Janowskiej. O Czajkowskim pisała
Hanna Krall – demoniczny pianista ale przede wszystkim kompozytor.
Zmarł w 1982 roku, oddał swoją czaszkę dla Royal Shakespeare
Company; rok temu grała w Hamlecie czaszkę błazna
królewskiego Yoricka. Hanna Krall swój reportaż o
Czajkowskim w Dowodach na istnienie zatytułowała właśnie
Hamlet.

Listy Andrzeja
Czajkowskiego i Haliny Sander to przypadek bez precedensu. Nie
czytałem jeszcze takiej korespondencji. On, artysta popadający w
długie okresy depresji, homoseksualista, dziecko getta,
niepoukładany samotnik, ona, próbująca swoich sił w pisaniu,
zajmująca się kryminologią i psychologią zbrodni, marzycielka
uciekająca od realizmu. Wymieniają listy ponad 20 lat. Listy te są
pełne miłości, uwielbienia, bólu, kłótni, poniżenia, pogardy,
masochizmu, często miłości graniczącej z nienawiścią.
Rozkochuje ją w sobie i odrzuca, wabi do siebie i uderza, jest
jej demonem i diabłem stróżem. […] Zrywają ze sobą
kontakt i znów do siebie wracają. Cóż za lektura! W dodatku to
nie powieść, więc czytelnik staje się współuczestnikiem tych
rozmów, podglądaczem. Nie powieść, ale jaka powieść! […]

Remigiusz Grzela

 

Przeczytałam jednym
tchem, z najwyższym zachwytem i chciałabym błagać: ludzie, na
miłość boską, zróbcie to samo!

Anna Bojarska

 

Ta wymiana listów
jest jedną z najbardziej fascynujących książek, jakie czytałam.
[…] Autentyczny dokument, historia, którą “napisało
życie”, stała się – po wyborze dokonanym przez Halinę za
zgodą Andrzeja – literaturą, bo wrażliwość, nieprzekupna
inteligencja, zdolność do krytycznej refleksji nad samym sobą,
horyzonty intelektualne i niezaprzeczalny talent literacki obydwojga
autorów sprawiają, że książkę tę czytamy w dwóch wymiarach:
jak powierzoną tylko nam, intymną ludzką spowiedź i jak
porywającą powieść psychologiczną.

Roswitha Matwin-Buschmann

 

Anita
Halina Janowska (ur. 1933, pseud. Halina Sander) – artysta
muzyk, socjolog, pisarka. Jest doktorem nauk humanistycznych, autorką
książek i artykułów z dziedziny kryminologii i psychologii
społecznej. Jej wspomnieniowa książka Krzyżówka (W.A.B.
2009), wydana po raz pierwszy w 1996 roku, otrzymała nagrodę
Warszawskiej Premiery Literackiej. Wybór korespondencji …mój
diabeł stróż. Listy Andrzeja Czajkowskiego i Haliny Sander ukazały
się po raz pierwszy w roku 1988. Adaptację sceniczną (napisaną
przez autorkę wraz z Anną Schiller) prezentował w 1999 roku Teatr
Mały.