Pismo IKP do Senatu RP w sprawie ustawy oświatowej

Szanowny Panie Marszałku,
 
W związku z uchwaleniem na 36. posiedzeniu Sejmu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (druk 1277) oraz skierowaniem tejże ustawy do Senatu, uprzejmie   przedstawiamy stanowisko Izby Księgarstwa Polskiego w przedmiotowej sprawie, z wnioskiem o wnikliwe zapoznanie się z nim oraz o uwzględnienie go w toku dalszych prac legislacyjnych.

Izba Księgarstwa Polskiego niniejszym pismem pragnie zwrócić uwagę Pana Marszałka na z pewnością niezamierzone, ale realnie występujące zagrożenia korupcją, które niosą za sobą przyjęte przez Sejm rozwiązania ustawowe w części dot. podręczników szkolnych oraz ich dystrybucji (w brzmieniu uchwalonym przez Sejm).

Zwracamy uwagę Senatu RP na realne poważne następstwa, jakie musi pociągnąć za sobą ustawowe ograniczenie konkurencji wydawców i dostawców poprzez wprowadzenie w przedmiotowej ustawie ograniczenia wyboru ilości podręczników stosowanych w szkołach do jednego podręcznika oraz nałożenie na szkoły obowiązku zaopatrywania uczniów w nowe podręczniki szkolne. Takie uregulowania ustawowe rodzą zagrożenie korumpowania środowiska nauczycieli i dyrektorów szkół przez  wydawców, uniemożliwiając oddzielenie motywów merytorycznych od ekonomicznych ”korzyści”, jakie mogą osiągnąć nauczyciele i szkoły przy wyborze podręcznika na cały, długi cykl edukacyjny. Ustawą w przyjętym przez Sejm brzmieniu usankcjonowany zostanie również proceder szerzenia się szarej strefy, która od lat ma miejsce w niektórych szkołach przy okazji angażowania nauczycieli w proces zaopatrywania uczniów w podręczniki szkolne bezpośrednio od wydawców, a z którą to szarą strefą do chwili obecnej prowadzona była, nieskuteczna, walka.                 

Panie Marszałku,
W sytuacji, gdy żadne z wydawnictw edukacyjnych funkcjonujących na rynku nie jest własnością Skarbu Państwa, poprzez tę ustawę władza ustawodawcza stwarza mechanizmy umożliwiające przejęcie całego rynku podręczników szkolnych przez jedno lub kilka przedsiębiorstw prywatnych. Oznacza to niebotyczne zwiększenie udziałów w rynku przez dotychczasowych głównych graczy lub jego monopolizację, co może prowadzić  do zaniku innowacyjności metodycznej i merytorycznej przy produkcji podręczników oraz zaniku wszelkich mechanizmów kształtowania ceny  podręcznika na zasadach rynkowych. Twierdzenie, że jakakolwiek monopolizacja nie może przynieść pożytku – nie wymaga dowodu.

Wartość rynku podręczników szkolnych wyrażona w cenach zbytu wydawców wynosi aż 650 mln zł, a z pewnością przekroczy wartość 1 mld zł, jeśli skuteczne okażą się działania MEN, zmierzające do pozyskania środków unijnych na zakup podręczników szkolnych dla najuboższych!
Obawiamy się, że pod, skądinąd cenną, ideą ustabilizowania zestawu podręczników szkolnych w szkole oraz ich potanienia, mogą szerzyć się zachowania korupcyjne, w tym nawet na najwyższych szczeblach administracji państwowej, która w sposób merytorycznie nieuzasadniony lobbuje na forum Parlamentu wprowadzenie w ustawie ograniczenia konkurencji na rynku zamiast stać na straży wolności gospodarczej.

Izba Księgarstwa Polskiego negatywnie zaopiniowała zmiany proponowane przez rząd, lecz jej głos nie został uwzględniony w pracach Komisji Nadzwyczajnej Solidarne Państwo, która w trybie przyspieszonym, z całkowitym pominięciem głosów ekspertów, przeforsowała ustawę w formie, która w żaden sposób nie przyczynia się do rozwiązania problemów dostępności podręczników szkolnych i ich potanienia, a wręcz w opinii wydawców i księgarzy przyczyni się do pogorszenia polskiej oświaty i kultury. Izba Księgarstwa Polskiego nie była odosobniona w swojej krytycznej analizie rekomendowanych Sejmowi przez rząd rozwiązań, przy czym wbrew niektórym opiniom, ta krytyka nie jest podyktowana wyłącznie partykularnymi interesami księgarzy i wydawców – jest ona przejawem troski o poziom polskiej oświaty.

Zmiany proponowane w nowelizacji ustawy prowadzą również  do pominięcia księgarń w łańcuchu dystrybucji podręczników szkolnych, co stanowi zagrożenie dla utrzymania w kraju gęstej sieci księgarń niezależnych. Dla księgarstwa, które jest najlepiej przygotowane do spełnienia roli zaopatrzenia uczniów w podręczniki po możliwie najniższych cenach, podręczniki stanowią około 50% obrotu. Dzięki przychodom ze sprzedaży podręczników szkolnych (duży obrót, mała marża) oraz przychodom ze sprzedaży bestsellerów (coraz trudniejsza konkurencja z sieciami księgarskimi i hipermarketów), księgarnie niezależne utrzymują w swojej ofercie szeroką gamę ambitnej literatury oraz publikacje niszowe i specjalistyczne.

Uważamy, że propozycje dotyczące zmian sposobu dystrybucji podręczników szkolnych nie tylko są nieuzasadnione, ale mogą być przyczyną katastrofy zaopatrzeniowej na rynku już w najbliższym sezonie szkolnym, a także skutkować wstrząsem ekonomicznym wielu małych lokalnych księgarń, przynieść nieodwracalne szkody dla uczniów i nauczycieli, wreszcie – spowodować liczne bankructwa wydawców edukacyjnych.

Wyrażamy głęboką nadzieję, że głosy księgarzy zostaną uwzględnione w pracach Senatu nad tą ustawą i przyczynią się do powstrzymania uchwalenia jej w wersji proponowanej przez rząd.

W załączeniu przesyłamy nasze Stanowisko zawierające zastrzeżenia do ustawy, wraz ze szczegółowym  merytorycznym uzasadnieniem.
 
W imieniu Rady IKP
 
Teresa Włochyńska-Trukawka
Wiceprezes IKP”