Wrzesień tradycyjnie należy do podręczników. O tym, jakie książki do nauki finalnie trafią na szkolne ławki, decyduje złożony mechanizm, gdzie równie ważną rolę odgrywają organizacja systemu finansowania, podstawa programowa, decyzje nauczycieli, jak i umiejętności wydawców przystosowania się do zmiennych warunków. Na rynku najwięcej podręczników sprzedano do klasy drugiej liceum, a listę top20 Nielsen BookScan z t.33-36 (9.08 – 5.09) zdominowało wydawnictwo Nowa Era.

Autorem komentarza jest Renek Mendruń, Konsultant z Nielsen BookScan.
Na przełomie sierpnia i września na rynku książek dominują podręczniki i dopóki będą one wydawane w postaci książek dostępnych na rynku, historia będzie się powtarzać. Mimo tej pozornej stabilności na rynku podręczników po 1989 roku panuje wielki ruch, a zmiany w organizacji funkcjonowania szkoły i w podstawach programowych spowodowały konieczność opracowania setek nowych tytułów podręczników, a także doprowadziły do pojawienia się i zniknięcia wielu podmiotów. Warto przypomnieć, że obecnie podręczniki do szkół średnich kupowane są przez rodziców w księgarniach i tę część monitorujemy w ramach Nielsen BookScan. Podręczniki do szkół podstawowych, za wyjątkiem podręczników do religii, są kupowane bezpośrednio przez szkoły w wydawnictwach i ta część obrotu z definicji nie wchodzi do panelu Nielsen BookScan.

W rok szkolny 2019/2020 do pierwszej klasy „nowego” liceum, technikum i szkół branżowych weszła podwojona liczba uczniów, stworzona z uczniów trzeciej klasy likwidowanego gimnazjum oraz ósmej klasy „nowej” podstawówki, łącznie ponad 700 tys. uczniów, dla których trzeba było opracować zupełnie nowe podręczniki według nowych podstaw programowych. I właśnie teraz ta podwójna fala uderzyła do klasy drugiej, stąd najwięcej podręczników kupowanych jest właśnie dla tego rocznika. Ta sytuacja powtórzy się jeszcze dwa razy, aż “podwójny” rocznik dojdzie do matury w 2022 roku. Potem znaczenie nowo drukowanych podręczników na rynku książek spadnie, ponieważ uczniowie młodszych klas z reguły odkupują podręczniki od starszych uczniów. Choć czasem preferują nowe i tutaj pojawia się dylemat wydawcy, ile podręczników wydrukować. Zbyt wysoki nakład w sytuacji stabilnego rynku jest mało ryzykowny, ponieważ w kolejnym roku podręczniki kupią kolejni uczniowie. Gdyby jednak zmianie uległy założenia systemowe czy wytyczne programowe, wtedy niesprzedane podręczniki za rok idą na przemiał. Kto wie, może metodycy już szykują nowe „pandemiczne” wytyczne?

Nielsen top20 BookScan na przełomie sierpnia i września zdominowało wydawnictwo Nowa Era, 17 na 20 podręczników pochodzi od tego wydawcy. Na podium biologia, geografia, historia, wszystkie oczywiście do drugiej klasy liceum. Przedmioty i autorzy są ważni, ale to wydawcy organizują całe zaplecze metodyczno-finansowo-logistyczne i warto w ten sposób patrzeć na rynek podręczników. I właśnie wydawnictwo Nowa Era najlepiej odnalazło się w aktualnej sytuacji na rynku. Na kolejnych pozycjach uplasowali się: WSIP, Jedność, Pazdro, Święty Wojciech, Operon, Pearson, WAM, Gaudium, Katechetyczne.

Podręczniki do szkoły podstawowej od kilku lat są kupowane przez szkoły bezpośrednio w wydawnictwach i przekazywane bezpłatnie uczniom, dlatego nie widać tych książek w zestawieniach Nielsen BookScan. Wyjątek stanowią podręczniki do religii zalecane według odrębnego procesu rekomendacji i produkcji, stąd tak wielu wydawców podręczników do religii na liście Nielsen BookScan. Podręczniki do nauki języków obcych także nieco wymykają schematowi i są sprzedawane jeszcze długo po rozpoczęciu roku szkolnego, możliwe są zatem drobne przesunięcia wśród największych wydawców.

W najbliższych tygodniach ciągle możemy spodziewać się podręczników na listach top BookScan, po czym tradycyjnie ustąpią one miejsca pozycjom fiction, non-fiction, najlepszym książkom dla dzieci i młodzieży, z lekturami szkolnymi na czele.

 

Panel Nielsen BookScan Polska działa w kanale księgarskim w Polsce od lipca 2018 roku. Pokrywa ok. 10 -15% rynku księgarskiego (sieci księgarskie oraz księgarnie internetowe). Dane do Bookscan Polska dostarcza około 250 księgarń stacjonarnych (BookBook, Bookszpan, Książnica Polska, Między Kartkami, Świat Książki) i dwie księgarnie on-line (Taniaksiazka.pl i Swiatksiazki.pl). Łącznie w tym kanale Nielsen obserwuje ponad 10 mln transakcji rocznie, gdzie średnia cena detaliczna książki drukowanej wynosi blisko 25 zł brutto.

Model Bookscan jest ten sam w 11 krajach: informacje pochodzą z kas fiskalnych, badany jest popyt krajowy (eksport książek nie jest analizowany) i rynek nabywcy indywidualnego (sprzedaż b2b do bibliotek, szkół etc. nie wchodzi do zestawień).