Jakie słowa w języku polskim są najtrudniejsze? Na tak postawione pytanie każdy odpowie zapewne inaczej. Dla jednych najtrudniejsze będą wyrazy obce, takie jak koherencja, billing albo binarny, a dla innych jak najbardziej rodzime – gżegżółka, pustułka albo niewinna zasuwka. Pisownię wszelkich pustułek i gżegżółek możemy jednak sprawdzić w ciągu kilku sekund i (chwała Bogu) często ją sprawdzamy. Najbardziej pospolite błędy językowe nie dotyczą więc wyrazów uważanych za trudne albo kłopotliwe. Pilnując, by nie pomylić komponentu z kompozytem oraz impotencji z indolencją, wpadamy na słowach tak prostych jak wziąć, włączyć albo kupować.

Wyobraźmy sobie ogólnopolski sondaż dotyczący wymowy czasownika wziąć. Z ogromnym prawdopodobieństwem można stwierdzić, że lwia część Polaków opowiedziałaby się za wymową *wziąść i tak właśnie dziewięćdziesiąt procent ludzi ów czasownik wymawia. Forma *wziąść jest jednak błędna. Mówimy i piszemy wyłącznie wziąć. Wziąć jak brać i ciąć, a nie jak siąść albo trząść. Czasownik wziąć jest bowiem dalekim kuzynem nieużywanego dziś zbyt często słowa jąć i nie ma nic wspólnego z bardzo ekspansywną w polszczyźnie grupą czasowników zakończonych na –ść. Ciekawe, że część błądzących zdaje sobie z tego doskonale sprawę, ale nauczeni formy *wziąść w zamierzchłym dzieciństwie, mają trudności z przestawieniem się na poprawne wziąć.
Podobnie rzecz się ma ze słowem włączać. Czasownik ten powinien być wymawiany wyłącznie włonczać, a nie – *włanczać. Formę niepoprawną słyszy się tymczasem tak często, że niektórzy językoznawcy sugerują zaakceptowanie obu form jako obocznych. Zanim to jednak nie nastąpi, mówmy tylko włonczać, a przy okazji także rozłonczać, wyłonczać i przełonczać.

Wiele kłopotów sprawia nam również miły skądinąd czasownik kupować. Często spotykaną i niepoprawną jego formą jest * kupywać, czemu nie należy się dziwić. Czasownik kupować, choć sam wydaje się raczej sympatyczny, ma wokół siebie grupę kłopotliwych krewnych i znajomych. Wśród nich jest na przykład dokupować, którego oboczna forma – dokupywać – jest jak najbardziej poprawna. Używający formy *kupywać sugerują się też  często czasownikami odkupywać, podkupywać i przekupywać, które występują tylko i wyłącznie z owym nieszczęsnym przyrostkiem –yw (nie powiemy przecież *przekupować, *odkupować i *podkupować, choć taka pokusa istnieje). Przez analogię do czasowników z przyrostkiem –yw tworzymy więc ‘naturalną’ poniekąd formę kupywać i… popełniamy błąd.

Skoro już o kupowaniu mowa, warto wspomnieć o innej jeszcze formie pochodzącej od tego czasownika, a mianowicie okupywać (znów –yw!). Nie należy mylić go ze słowem okupować, które, choć wygląda podobnie, pochodzi od całkiem innego wyrazu, czyli od rzeczownika okupacja. Można więc okupywać cierpieniem swą smukłą sylwetkę (jeśli ktoś ma takie priorytety), ale nie można jej już okupować. Okupować za to da się na przykład fabrykę podczas strajku albo…łazienkę w godzinach porannych.

 

Granica między poprawnością a niepoprawnością form językowych bywa czasem tak cienka, że niemal niezauważalna. Człowiek nie ma w głowie komputera i nie jest w stanie nauczyć się poprawnych wariantów raz na zawsze. Aby, mówiąc kolokwialnie, nie narobić sobie obciachu formami wziąść czy kupywać, warto korzystać z innych słowników niż tylko ortograficzny. Świetnym przewodnikiem po meandrach języka polskiego jest na przykład Podręczny słownik poprawnej polszczyzny wydany jesienią ubiegłego roku przez Langenscheidt Polska. Ten słownik ma również młodszego braciszka, czyli Podręczny słownik poprawnej polszczyzny, który można mieć zawsze przy sobie.

Nikt nie jest nieomylny. Aby zapamiętać poprawną formę wyrazu trzeba często sprawdzić ją w słowniku dziesięć razy. I naprawdę warto to zrobić.