ELAINE MORGAN

POCHODZENIE KOBIETY

PREMIERA: 27.09.2023

Wywrotowa i niepokorna hipoteza wodnej małpy w mistrzowskiej książce Elaine Morgan

Feministyczne wyzwanie rzucone Darwinowi i męskiej opowieści o ewolucji

Pochodzenie kobiety to druga odsłona serii „Inne konstelacje”, w której ukazują się tytuły wybierane i polecane przez Olgę Tokarczuk. Esej walijskiej pisarki został wydany na sto lat po słynnym O pochodzeniu człowieka Charlesa Darwina i wywołał niezwykłe poruszenie. Dziś uważa się, że książka Elaine Morgan wywarła znaczący wpływ na współczesne myślenie o antropologii ewolucyjnej.

Morgan w swoim tekście doprecyzowuje koncepcję Alistera Hardy’ego, według którego na pewnym etapie swego rozwoju ewolucyjnego człowiek był bardziej związany ze środowiskiem wodnym, a nie lądowym. Stąd brak futra, warstwa tłuszczu pod skórą, piersi i dwunożność jako forma adaptacji do życia w strefie przybrzeżnej. Jednocześnie pisarka twórczo rozwija tę hipotezę i dzięki swojemu rewolucyjnemu podejściu do historii homo sapiens dopuszcza do głosu przede wszystkim nasze przodkinie: dziewczynki, dziewczyny i kobiety.

Pochodzenie kobiety Elaine Morgan czyta się dziko i zachłannie. Opowieść ta jak po sznurku żelaznej logiki układa w głowie nowe i porządkuje chaos świata z żywą wiarą, której trudno nie ulec. (…) Spróbujmy porzucić wszystko to, co myślimy o człowieku, o sobie, o naszych nagich dłoniach, nadwrażliwości na każdy szelest i o tym, że całe to życie spędzamy w pionie, stawiając oś swego kręgosłupa w linii grawitacji, a doświadczymy ulgi dopiero, gdy rozłożymy się w basenach, morzach czy jeziorze. Gdy wreszcie wrócimy do domu.

Urszula Zajączkowska, fragment posłowia

Olga Tokarczuk o serii „Inne Konstelacje”

Dobre książki chodzą własnymi drogami. Mają własne życie. Niektóre z nich nigdy nie dostępują popularności i ogólnego podziwu, inne tylko przez dłuższą chwilę cieszą się zainteresowaniem i są powszechnie czytane, a potem ulegają dziwnemu zapomnieniu na jakiś czas. Jeszcze inne, te najbardziej ekscentryczne, nigdy nie przenikają do szerszej świadomości i tkwią gdzieś na peryferiach literackiego kosmosu, świecąc swoim światłem i tworząc konstelacje o przedziwnych kształtach. W tej serii to właśnie na nie chcemy zwrócić uwagę czytelników. Nie oglądając się na kanony, gatunki, czasy, miejsca i języki, pozwolić im zabłysnąć i przywołać sensy, o których nie mieliśmy pojęcia. Pozwolić im odkryć się na nowo.

Elaine Morgan (1920–2013) – walijska bestsellerowa pisarka, nagradzana scenarzystka i popularyzatorka nauki. Autorka książek z dziedziny antropologii ewolucyjnej, w których koncentrowała się na hipotezie wodnej małpy. Po polsku ukazały się jej książki popularnonaukowe: Pochodzenie kobiety wydana po raz pierwszy w 2007 roku, Blizny po ewolucji (2010) i Pochodzenie dziecka. Ewolucja człowieka z innego punktu widzenia (2012).