Eseista, krytyk literacki i tłumacz Jan Gondowicz został tegorocznym laureatem literackiej Nagrody im. Adama Mickiewicza. 29 kwietnia, podczas konferencji prasowej online poznaliśmy także nazwiska trzech nominowanych do Nagrody – Stypendium im. Stanisława Barańczaka. Są to: Katarzyna Szweda, Urszula Honek i Igor Jarek. Finalistów Poznańskiej Nagrody Literackiej 2021 przedstawili: Prezydent Miasta Poznania Jacek Jaśkowiak wspólnie z Rektorką Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu prof. dr hab. Bogumiłą Kaniewską.

Prezydent Poznania Jacek Jaśkowiak mówił o znaczeniu Poznańskiej Nagrody Literackiej i twórczości nominowanych: – Kultura, sztuka, literatura są tymi elementami, które dzisiaj są najważniejsze. Kiedy patrzę na ten podzielony kraj, na te emocje, na to w jaki sposób posługujemy się językiem, w jaki sposób ze sobą rozmawiamy, to uważam, że musimy się zastanowić, czy nie powinniśmy szukać kolejnych pomysłów, inspiracji, by zachęcać do pisania. By zachęcać osoby wrażliwe, osoby o różnych doświadczeniach, takie, które doświadczyły też biedy i potrafiły się zmierzyć z tym wyzwaniem, jakim jest pisanie, osoby, które pamiętają o naszej tożsamości, o tych haniebnych działaniach z przeszłości dotyczących mniejszości, Łemków. I stąd bardzo mnie cieszy, kto się w tej chwili mierzy z pisaniem i tematyka, która jest poruszana. Bo potrzeba nam tej wrażliwości, potrzeba nam zrozumienia pewnych rzeczy z niedalekiej przeszłości i z teraźniejszości, byśmy potrafili zmieniać rzeczywistość na lepszą i dokonywać właściwych wyborów – podkreślił Prezydent Jacek Jaśkowiak. 

– Literatura to nie tylko i nie przede wszystkim cyzelowanie słów, snucie fabuł czy przygody narratorów. Literatura to także i przede wszystkim wymiana myśli, rozmowa, spotkanie różnych światów, to wreszcie: nieustająca i niezmiennie wrażliwa reakcja na rzeczywistość – podkreśliła Rektorka prof. dr hab. Bogumiła Kaniewska. – Nasz tegoroczny Laureat zamieszkał w takiej właśnie przestrzeni literatury, jak w wielkiej bibliotece, budując swoje życie i swoje dzieła z książek, z lektur, z wrażliwości na słowa i myśli. To czytelnik totalny, który śledzi życie książek, żyje ich życiem, oprowadza swoich czytelników po ich życiu – mówiła Pani Rektor o Janie Gondowiczu.

W uzasadnieniu werdyktu kapituły, jej przewodniczący prof. Piotr Śliwiński mówił o laureacie Nagrody im. Adama Mickiewicza – Jan Gondowicz ucieleśnia żywioł zabawnego, lecz niebłahego słowa, zaskakującej interpretacji, błyskotliwych skojarzeń, rozległej i głębokiej, wręcz podziemnej erudycji. Można by rzec, że żyje literaturą, ale to za mało – on jest życiem literatury.  Czytelnikiem i pisarzem, któremu nigdy dość nowych wrażeń i wyzwań, szafarzem widzialnej i niewidzialnej biblioteki zachwyceń, do której wpuszcza nas chętnie, wszelako pod jednym warunkiem, a mianowicie, że porzucimy przed drzwiami rutynę i zniechęcenie.

Jak zapowiedział Prezydent Poznania, w ramach nagrody dodatkowej laureat lub laureatka Nagrody – Stypendium im. Stanisława Barańczaka otrzyma możliwość trzytygodniowej rezydencji w mieszkaniu Wisławy Szymborskiej, co może być dla tej osoby inspiracją i bodźcem do dalszego pisania.

Poznańską Nagrodę Literacką ustanowili wspólnie w 2015 roku, po śmierci Stanisława Barańczaka, Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania oraz prof. Bronisław Marciniak, ówczesny rektor UAM. Składa się z dwóch części. Nagroda im. Adama Mickiewicza w wysokości 60 tysięcy zł przyznawana jest za całokształt twórczości, natomiast Stypendium im. Stanisława Barańczaka (40 tysięcy zł) trafia do twórców, którzy nie ukończyli 35. roku życia.

W latach ubiegłych laureatami nagrody im. Adama Mickiewicza zostali: Anna Bikont, Zbigniew Kruszyński, Erwin Kruk, Anna Bikont, Wiesław Myśliwski, Krystyna Miłobędzka oraz Tadeusz Sławek a laureatami Nagrody-Stypendium im. Stanisława Barańczaka – Tomasz Bąk, Monika Glosowitz, Magdalena Kicińska, Szczepan Kopyt, Małgorzata Lebda i Kira Pietrek.

W Kapitule PNL zasiadają: prof. Inga Iwasiów – badaczka i krytyczka literatury, pisarka, prof. Marcin Jaworski – literaturoznawca, krytyk literacki, Jarosław Mikołajewski – poeta, pisarz i tłumacz z języka włoskiego, eseista i publicysta, prof. Piotr Śliwiński – historyk i krytyk literatury, Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki– poeta, prozaik, prof. Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz – prawniczka, prof. Szymon Wróbel – psycholog i filozof, Karol Francuzik – krytyk literacki, redaktor książek.

Fundatorami PNL są: Miasto Poznań oraz Uniwersytet im Adama Mickiewicza w Poznaniu . 

JAN GONDOWICZ – eseista, krytyk literacki, tłumacz. Urodził się 4 czerwca 1950 r. w Warszawie. Uczęszczał do XXVIII Liceum Ogólnokształcącego im. J. Kochanowskiego, a od 1968 roku studiował polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim. W 1973 roku uzyskał magisterium i do 1976 był asystentem w Zakładzie Teorii Literatury Instytutu Literatury Polskiej UW. Do 1982 roku wykładał na Stołecznym Uniwersytecie Powszechnym.
Od 1972 roku regularnie publikował recenzje i felietony w „Nowych Książkach”. Pracował m.in. jako redaktor w miesięczniku „Nowy Wyraz”, a także w Państwowym Instytucie Wydawniczym i w Wydawnictwie Poznańskim. W tym czasie recenzje publikował m.in. w „Miesięczniku Literackim”, „Tygodniku Kulturalnym”, „Studencie”, „Więzi”. Artykuły publikował też w pismach drugiego obiegu (m.in. „bruLion” „Tygodnik Mazowsze Solidarność”). Pisał także recenzje filmowe.
W latach 80. współpracował też z wydawnictwami jako redaktor naukowy. Do 1998 roku był asystentem kierownika literackiego zespołu filmowego „Perspektywa” – Janusza Morgensterna.
Jako tłumacz debiutował w 1988 roku przekładem fragmentu eseju Josifa Brodskiego. W latach 1995 –2002 wraz z żoną prowadził wydawnictwo Małe. Był autorem kilkudziesięciu haseł osobowych wprowadzonych w polskiej edycji „Oksfordzkiego słownika biograficznego” (1999).
Jako znawca tematu w Klubie Wysokogórskim „Azero” ogłaszał stały felieton taternicki. Prowadził też zajęcia w Laboratorium Dramatu przy Teatrze Dramatycznym w Warszawie.
Recenzje, eseje, przekłady publikował m.in. w czasopismach: „Film”, „Twórczość”, „Nowe Książki”, „Literatura na Świecie”, „Gazeta Wyborcza”, „Przekrój”, „Rzeczpospolita”, „Tygodnik Powszechny” „Res Publica Nowa”, „Dialog”, „Teatr” oraz w internetowym „Dwutygodniku”.
Napisał monografie Brunona Schulza, Jerzego Nowosielskiego, Jerzego Dudy-Gracza. Tłumaczył, m.in.: Josifa Brodskiego, Gustawa Flauberta, Alfreda Jarry’ego, Rolanda Topora, Raymonda Queneau.
Gondowicz to autor wielu książek i opracowań, ostatnio wydał: „Czekając na Golema” (Wydawnictwo Nisza 2019), „Duch opowieści” (Nisza 2014), „Pan tu nie stał” (Nisza 2011).
W latach 2011–2013 był członkiem jury Nagrody Literackiej Nike. Za przekład „Ćwiczeń stylistycznych” Raymonda Queneau otrzymał Nagrodę „Literatury na Świecie” w dziedzinie poezji. Był nominowany do Nagrody im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego (2015) oraz do Nagrody Literackiej Gdynia (2015) w kategorii esej. W 2021 roku został uhonorowany Poznańską Nagrodą Literacką – Nagrodą im. A. Mickiewicza. Mieszka w Warszawie.