W cieniu Świętej Księgi

Przekład z angielskiego Sebastian Musielak

Rządy wielu państw europejskich oraz duże korporacje międzynarodowe od lat rywalizują o dostęp do zasobów naturalnych Tukmenistanu, kraju dysponującego jednymi z najbogatszych złóż gazu, a zarazem znajdującego się w czołówce listy państw najbrutalniej łamiących prawa człowieka i prawo do wolności słowa.
Ruhnama jest dziełem pochłoniętego umacnianiem kultu własnej osoby przywódcy Turkmenistanu, Saparmurata Nijazowa, i stała się symbolem jego dyktatury.

Wielkie międzynarodowe koncerny nakłaniane są do przekładania Ruhnamy na języki macierzyste oraz publiczne deklarowania wsparcie dla turkmeńskiej księgi. W istocie rząd Nijazowa zdaje się traktować Ruhnamę jako test decydujący o tym, które z firm będą skłonne przymykać oko na naruszanie lub jawne łamanie praw człowieka.

„Sprawdzian Ruhnamy” zalicza wielu – od Nokii i Siemensa, po Gazprom i amerykańskie spółki paliwowe, w interesy z Turkmenistanem angażują się rządy i korporacje od Finlandii po Chiny, Stany Zjednoczone i Rosję. Kazus Świętej Księgi staje się więc sprawą o zasięgu globalnym i przykładem pewnego ogólnoświatowego trendu. Rodzi ważne i niepokojące pytanie o to, z jakich powodów wielkie koncerny angażują się w interesy z autokratycznymi rządami. Czy państwa Zachodu tracą zdolność do kontrolowania międzynarodowego biznesu? Czy przyszłość należy do dyktatorów i wielkich korporacji pracujących wspólnie dla zwiększenia wzajemnych wpływów?

W cieniu Świętej Księgi opowiada o próbach zbadania tych powiązań. Zadania tego podjęli się Arto Halonen, fiński reżyser filmowy, wielokrotnie nagradzany dokumentalista, i jego współpracownik Kevin Frazier. Kulisy wielkich interesów starali się odsłonić najpierw w filmie dokumentalnym pod tym samym tytułem, jednym – jak się miało okazać – z najgoręcej dyskutowanych filmów 2008 roku. Książka, która powstała później, jest znacznie obszerniejsza, zawiera wiele fragmentów o charakterze reporterskim i obyczajowym, a dodatkowo przedstawia wydarzenia, które miały miejsce po upublicznieniu filmu. Autorom udało się m.in. dotrzeć do niezwykle interesujących materiałów dotyczących współpracy Nokii z Nijazowem.

Podjęta przez fińskich dokumentalistów wyprawa do jądra dyktatury to palące pytanie o etykę wielkiego biznesu.

Kevin Frazier (ur. 1964) – doktoryzował się z prawa na uniwersytecie stanu Wirginia, pracował w Los Angeles. Od wielu lat mieszka z żoną Finką w Helsinkach.

Arto Halonen (ur. 1964) – jest reżyserem dokumentalnym, twórcą filmów takich jak Psy Pawłowa, Konkwistadorzy Kuby czy Karmapa. Dwie ścieżki boskości. Za ten ostatni otrzymał w roku 1998 nagrodę humanitarną Unii Europejskiej. W roku 2005 został także wyróżniony państwową nagrodą “Suomi”,  przyznawaną corocznie najwybitniejszym fińskim twórcom kultury. Halonen był także pomysłodawcą i pierwszym dyrektorem helsińskiego festiwalu filmów dokumentalnych DocPoint.